Nieuwsbrief der Lage Landen 21: Schildmaagd
Met trots en kracht, in de strijd geweven, De schildmaagd, onversaagd, strevend naar leven.
Met trots en kracht, in de strijd geweven,
De schildmaagd, onversaagd, strevend naar leven.
De Nieuwsbrief der Lage Landen is de terugkerende nieuwsuitgave van het Zaakwoordenboek der Lage Landen – waarin zowel bijzonder, zeldzaam en/of schoon Nederlands wordt uitgelicht als de laatste ontwikkelingen betreffende het zaakwoordenboek. Uitsluitend beschikbaar op Righartswoord. Tekene in om op de hoogte te blijven.
Geachte lezenaar of lezenaarster,
deze week had ik een ander woord in gedachten, maar nadat afgelopen zaterdag een bepaald NRC-schrijfsel op mijn X-tijdlijn verscheen—door enige beroering en een verscheiden aanbod van aanmerkingen gevolgd—ging ik terug naar de tekentafel.
Namelijk, ene vrouw, Eva Vlaardingerbroek genaamd, had de eer om in hun schijnwerpers te mogen staan. Het licht op de verhoging kon echter de Schmittiaanse vriend/vijand-onderscheiding niet geheel verbergen, en er is veel over het stuk te zeggen, maar wat ik eigenlijk boeiender vind was het woord "schildmaagd".
Na wat zoekwerk op de zaterdagochtend viel het mij op dat de oude woordenboeken die ik meestal raadpleeg schildmaagd niet kennen, en zelfs in jonge(re) woordenboeken komt het woord weinig voor, dus hoe zit dat? Wat is ene schildmaagd?
Vrijwaringsbepaling: voordat uwee verder leest, dit is niet mijn vakgebied, dus hale het niet als bron aan. Verrichte uwees eigen onderzoek.
De schildmaagd (Oudnoors: skjaldmær; Engels, leenvertaling daarvan: shieldmaiden), een gedaante uit de Scandinavische volkskunde en gemaarte, is ene krijgsvrouw die met moed en strijdlust in verband wordt gebracht; zij die ongehuwd is en heeft gekozen om als krijgeres te leven.
Hoewel het begrip "schildmaagd" voornamelijk in de Oudnoorse verhalen voorkomt zoals de fornaldarsögur ('verhalen des oerouden tijdperks') en het Latijnse werk Gesta Danorum ('Daden der Denen') van Saxo Grammaticus ('Saxo de Geletterde'), is er betwisting over de geschiedkundige samenhang ervan. Onderzoek(st)ers zoals Judith Jesch hebben gepoogd des begrips oorsprong te achterhalen, maar er is geen sluitend bewijs dat schildmaagd uit het Viking-tijdperk dagtekent en dus een jonger bedenksel zou zijn.
De schildmaagd is te vergelijken met marelijke gedaanten zoals de Walkuren en Amazonen, maar afhankelijk van de bron verschilt haar rol. In sommige verhalen wordt zij als ene krachtige en dappere krijgeres afgeschilderd, terwijl in anderen zij ene meer zinnebeeldige of beeldsprakelijke betekenis heeft. Voorbeelden van schildmaagden die in de Noorse sagen bij name worden genoemd zijn onder meer Brynhildr (uit de Völsunga-sage), Hervor (uit de Hervarar-sage) en Thornbjǫrg (uit de Rolf Gautreksson-sage).
_bsb00073337_00334.jpg)
Hoogachtend,
C. J. Righart