Nieuwsbrief der Lage Landen #5: Ravenglas

Welkom bij de vijfde uitgave van den Nieuwsbrief der Lage Landen van het Zaakwoordenboek der Lage Landen.

Inhoudsopgave

• Ravenglas (Uitgelicht)
• De Gloeiende en Vloeibare Waam
• J.H. Leopold (Aanhaling)
• Naamwoordgroepen en Uitdrukkingen

Ravenglas (Uitgelicht)

Van levensleer naar aardkunde met een vleugje scheikunde.

Tijdens wat willekeurig bladerwerk op Taaldacht voor een nieuw woord voor iets…weet niet meer wat…kwam ik hun woord tegen voor obsidiaan, ravenflint, en ik was bezield.

Het voorvoegsel raven- is niet nieuw in het Nederlands en heeft ook dat Germaanse gevoel. Zo is er ook ravensteen, de benaming voor een verstening die zwart van verf is en de vorm heeft eens ravensnavels.

Al vind ik ravenflint een goed klinkende samenstelling, wilde ik liever bij ‘glas’ blijven zoals de begripsbepaling van obsidiaan ook aangeeft. Het is immers een soort vuurbergelijk glas. Zodoende was het nieuwe woord gemunt: ravenglas.

Er komen weer een rits nieuwe woorden voorbij in de omschrijving van dit begrip, waarbij ook woorden van onder andere de Bond Tegen Leenwoorden voorbijkomen, wiens scheikundige begrippen een onmisbaar hulpmiddel zijn.

Mogelijk is het net zoals met levensleer een lastig of onduidelijk stuk om te lezen, maar ik neem dit ergens toch voor lief. De onbekende woorden staan (of worden zo snel mogelijk toegevoegd) op het ZLL en als ik begrippen zou moet mijden voor leesbaarheid gaat de kern des zaakwoordenboeks verloren.

De Gloeiende en Vloeibare Waam

Van alle nieuwe woorden in het schrijfstuk van ravenglas is er eentje die ik nog een paar tellen in de schijnwerpers gun: waam.

Evenals ravenglas gaf Taaldacht mij ook het zetje voor waam. In beide gevallen ben ik afgeweken hunner woordenlijst, maar lof moet worden getuit waar dit terecht is.

Waam is terugvorming van oud werkwoord wamen (het doen opwellen van modder, of roeren hierin) en dit heeft ook raakvlak met de Italiaanse vertaling lava (wat weer afgeleid is van werkwoord lavare, het stromen (van rivieren)). Als lava dit zo had opgelost, waarom het wiel opnieuw uitvinden?

Zodoende kwam ik met waam. Heel nauwkeurig gezien is dit niet helemaal een nieuw woord, gezien dit ook een andere spelling was voor walm, maar gezien walm er nu is zie ik ruimte om waam met een draai eraan terug te brengen naar de eenentwintigste eeuw.

J.H. Leopold (Aanhaling)

De nieuwe aanhaling is een gedicht van Jan Hendrik Leopold:

Ik zie den morgen als een gouden mist

van eigen rijkdom trage wade

een afgehangen web van draden,

en nu in twist

vingertjes vechten, vingertjes vagen

door de ragen,

rafelen, halen de draden aan,

varen er in het losgegaan

weefsel, maken de fijne gazen

een plundering en de gevlochten mazen

wijden zij uit, werken er een begin

van scheuren, totdat er tusschenin

blanke kalme handen komen

de edele twee, een gelaten paar,

die van elkaar

de omgeslagen vouwen schoven,

geruste handen langs wier boven-

vlakken in glanzenden val afglijden

de ruischende plooien naar weerszijden,

en zoo bedaard met een lichte duw

tillen zij nu

het slaapgordijn,

zie, zie, hoe wel de dag mag zijn?

Naamwoordgroepen en Uitdrukkingen

De hoofding is uit te breiden met spreekwijzen en gezegdes, maar laten wij het beknopt houden.

Wat te doen met begrippen die uit twee woorden bestaan? Willen deze worden erkent in het Nederlands als zelfstandige naamwoorden moeten die woorden aan elkaar geplakt – rechtstreeks of met een koppelteken – maar dat werkt niet altijd. Er zijn nou eenmaal begrippen die in het Nederlands altijd met meerdere woorden worden omschreven.

Het begon met het Engelse ’toast’, die inmiddels ook meerdere Nederlandse woorden aan het opruimen is, naast ‘heildronk’ ook ‘geroosterd brood’…en daar heb je hem. Geroosterd brood is altijd dat, twee woorden. Met wat knutselarij is daar vast wel een woord van te maken, maar ik zie dit gewoon als een kenmerkend Nederlands taalverschijnsel. Soms er is geen eenduidig begrip en zal dit eenvoudig meerdere woorden blijven.

Echter, hoe los ik dat dan op voor het ZLL? Twee woorden één zelfstandig naamwoord noemen vind ik ongemakkelijk en geen mogelijkheid. Het WikiWoordenboek had het begrip ‘frase’ voor dit soort gevallen, maar mijn gevoel was (en is) het daar ook niet mee eens…

Na wat zoekwerk zonder welslagend einde klopte ik aan bij den spraakkunstensmid en tevens erelid van het ZLL, den heer Pols, en hij gaf mij het begrip van een nominale woordgroep en dát voelde wel goed. Echter, toch even verzuiveren, dus het ZLL kent nu meerdere naamwoordgroepen.

Afbeelding (achtergrond): James St. John, CC BY 2.0, middels Wikimedia Commons